Drzewo samobójców zabija dotykiem i dymem. A Polacy kochają jego owoce

Jego orzechy, zwane popularnie nerkowcami, są jednym z najchętniej wybieranych bakalii w Polsce – kremowe, delikatne i lekkostrawne, doceniane przez dietetyków. Jednak mało kto wie, że samo drzewo oraz jego owoce należą do najbardziej toksycznych roślin świata.

Drzewo, które truje, parzy. Niewygodna prawda o nerkowcu

Nerkowiec zachodni (Anacardium occidentale) to tropikalne drzewo pochodzące z Ameryki Południowej, które dziś uprawia się m.in. w Indiach, Wietnamie i Afryce. W 2025 roku Ogród Botaniczny Uniwersytetu w Hamburgu sklasyfikował Anacardium occidentale jako jedno z najbardziej niebezpiecznych drzew na Ziemi – i nie bez powodu.

Trucizna w owocni i łupinie

Orzechy nerkowca, zanim trafią na półki sklepowe, muszą przejść rygorystyczną obróbkę. Powód? Łupina i owocnia zawierają kwas anakarboksylowy (ang. anacardic acid) i związki pokrewne, zbliżone do tych występujących w trującym bluszczu (Toxicodendron radicans) czy sumaku jadowitym.

Kontakt skóry z sokiem z owocni może wywołać silne zapalenie skóry, pęcherze i reakcje alergiczne – podobne do oparzenia chemicznego. Wdychanie dymu z palonego drewna nerkowca grozi uszkodzeniem dróg oddechowych. Dlatego w krajach upraw nerkowca palenie jego drewna w ogniskach jest surowo zabronione.

Dlaczego orzechy nerkowca są bezpieczne?

Orzechy, które trafiają do handlu, są zawsze poddawane termicznej obróbce: prażeniu lub gotowaniu na parze. Wysoka temperatura neutralizuje toksyny zawarte w łupinie. Nigdy nie należy spożywać surowych orzechów nerkowca prosto z drzewa, nawet jeśli wygląda to naturalnie – grozi to silnym zatruciem.

Co więcej, „owoc” nerkowca – tzw. jabłko nerkowca – jest soczystym, jadalnym nibyowocem, spożywanym lokalnie w krajach tropikalnych. Jednak także i on zawiera śladowe ilości drażniących związków fenolowych. Bezpieczne jest wyłącznie jego spożywanie po przetworzeniu (np. fermentacji czy gotowaniu).

Niebezpieczna roślina w systematyce

Botanicznie nerkowiec należy do rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae), czyli tej samej, co wyżej wspomniany sumak jadowity. Do tej grupy należą też mango (którego skórka może uczulać) oraz pistacje. Wspólną cechą tej rodziny jest obecność związków żywicowych, drażniących skórę i błony śluzowe.

Nerkowiec – piękny, lecz zdradliwy

Drzewo nerkowca osiąga do 10 m wysokości i tworzy gęstą koronę o dużych, błyszczących liściach. Kwitnie drobnymi, różowymi kwiatami, a jego owoc – orzech – wyrasta na końcu mięsistego tworu przypominającego gruszkę. To połączenie może wyglądać egzotycznie i kusząco, ale cała roślina (poza specjalnie przygotowanym jadalnym nasieniem) powinna być traktowana z dużą ostrożnością.

Czy orzechy nerkowca są zdrowe?

Tak, ale tylko po odpowiedniej obróbce. Zawierają mnóstwo składników odżywczych – białka, zdrowe tłuszcze, magnez, żelazo, cynk i przeciwutleniacze. Jednak kupując nerkowce, warto się upewnić, że są one oznaczone jako prażone lub gotowane (czyli niesurowe). Orzechy opisywane jako „raw” w sklepach zdrowej żywności to w rzeczywistości orzechy tylko delikatnie podgrzane, ale wystarczająco, by zneutralizować toksyny.

Najbardziej trujące drzewa świata – gdzie jest granica?

Ranking Ogrodu Botanicznego w Hamburgu z 2025 roku umieścił drzewo nerkowca obok takich trujących roślin jak manchina (Hippomane mancinella) – znane jako manchineel tree, które wydziela trujący sok parzący nawet przez dotyk, oraz Cerbera odollam – nazywane „drzewem samobójców” z powodu silnie toksycznych nasion zawierających cerberynę.

Podziwiajmy nerkowca z dystansu

Drzewo nerkowca łączy dwa przeciwieństwa – wyjątkowe wartości odżywcze orzechów i niebezpieczne właściwości całej reszty rośliny. Choć jego owoce są bezpieczne po przetworzeniu, sam kontakt z surową łupiną czy sokiem może być niebezpieczny. Nerkowiec to doskonały przykład na to, że natura potrafi być jednocześnie hojna i bezwzględna.